|
«Perlegi totum intentissime atque cautissime (c. Acad. 2, 2, 5)»
LA «CAUTELA» DI AGOSTINO NELLA LETTURA DELLE SACRE SCRITTURE
Tra i brani dei Dialogi inquadrabili come Ie «prime Confessioni» ' di Agostino riguardo Ia propria conversione al cristianesimo e Ie sue coordinate culturali, Contra Académicos 2, 2, 5 2 è senz'altro fra quelli più indagati, soprattutto per Io spinoso problema dell'identificazione dei libri pieni3, Ia cui lettura portò
1 La fortunata definizione, dovuta al P. Courcelle («Les prernieres "Confessions" de saint Augustin», REL 21/22, 1943-44, pp. 155-174), abbraccia tutti i testi autobiografici delle opere di Agostino antecedenti Ie Confessiones vere e proprie. 2 C. Acad., 2, 2, 5: ¡taque cum admoto nobisfomite discessisses, numquam cessavimus inhiantes in phiìosophiam (...) Cum ecce tibi libri quidam pieni, ut ait Celsinus, bonas res arabicas ubi exhalarunt in nos, ubi illiflammulae instillarunt pretiosissimi unguenti guttas paucissimas; incredìbile, Romaniane, incredibile, et ultra quam de mefortasse et tu credis; quid amplius dicam? etiam mihi ipsi de meiipso incredibile incendium concitarunt. QuIs me tunc honor, quae hominum pompa, quae inanis famae cupiditas, quod denique huius mortalis vitae fomentum atque retinaculum commovebat? Prorsus totus in me cursim redibam. Respexi tamen, confìteor, quasi de itinere in illam religionem, quae puerìs nobis insita est et medullitus implicata: verum autem ipsa ad se nescientem rapiebat. 3 Per l'interpretazione del brano in generale si veda G. Madec, «Pour l'interprétation de "Contra Académicos" II, II, 5», REAug 17, 1971, pp. 322-328; e K. S. Franck, «"Incidi in libros". Augustinus und die Philosophie», in Antikes Denken-Moderne Schule, Heidelberg 1988, pp. 281-286; per l'identificazione di tali libripleni, secondo l'opinione dei più (cf. O. Du Roy, L'intelligence de lafoi en Ia trinité selon saint Augustin, Paris 1966, pp. 68-72; R. J. O'Connel, SaintAugustine's Early Theory ofMan A.D. 386391, Cambridge (Mass.), pp. 6-28; L. E Van Reteren, «A Reply to R. J. O'Connell», Aug Stud 21, 1990, pp. 133-141) si tratta dei libri Platonicorum, secondo invece J. J.
|