|
REDC 53 (1 996) 453-463
NICOLÓ DEI TEDESCHI AL CONCILIO DI BASILEA
1. Sono note le posizioni conciliatoriste che Nicoló dei Tedeschi enunció —ira il 1436 e 1439— al Concilio di Basilea in rappresentanza di Alfonso V d'Aragona 1 , e note anche quelle —alquanto diverse— espresse nel 1433 nella qualitá di inviato di papa Eugenio IV 2 . Non é da escludere che le vicende stesse del Concilio e il modo in cui u Pontefice aveva ritenuto di doverle affrontare, potessero indurre il Panormitanus a mutare opinione o a sviluppare alcuni aspetti delle questioni insorte, ma é certo che quanto giunge a sostenere dopo il 1437, nel breve e raro trattato Super concilio Basiliensis 3 — che la dottrina canonistica ha stranamente trascurato pur costituendo l'opera fondamentale sui Concilio e che rappresenta in via definitiva le sue posizioni— é ben diverso da ció che aveva sostenuto nena quaestio prima, Episcopus et quidam 4 fi trattato Super concilio Basilensis, che in alcune edizioni appare addirittura strappato 5 ad opera della censura —tale la differenza con le conclusioni espresse nella quaestio altro non é che la dichiarazione di Francoforte agli elettori, pronunziata da! Tedeschi nel giugno 1442 6
. .
1 Cf. Ch. Lefébvre, Panormitain', in Dict. dr. can., t. VI, Paris, 1957, 1195-1215. 2 Cf. L. von Pastor, Ebria dei Papi dalla fine del Medio Evo, vol. 1, Ebria dei Papi nel periodo del Rinascimento fino allelezione di Pio II (Martín° V, Eugenio IV, Niccoló V ca/listo III), nuova versione italiana di Mons. Prof. A. Mercati, Roma, 1931, pp. 290-362. 3 Cf. Nohilissimus ac prestantissimus tractatus domini Nicolai de Tudisco abbatis Panorrnitanus super Concilio Basilensis editus et de eius potestate ac papae in quo amplissime conciliorum materia pertractatur qui nunc in lucera prodift, s. 1., s. d., fols. 2r ah-14r ab; incipit: «Quoniam ventas». 4 Cf. Abbatis Panormitani, Questiones et disputationes, apud Bernardinum et Ambrosium fratres de Revellis, Papiae, 1511, fols. 2r a-7v b; ID., Consilia iurisque responsa ac Quaestiones, apud Bemardinum Maiorinum Parmensem, Venetiis, 1569, fols. 195r a-202v h; ID., Consilia et quaestiones qua fieri potuit diligentia ab erroribus vindicaba, apud haeredes Nicolai Bevilaquae, Augustae Taurinorum, 1577, fols. 125r a-132r a; ID., Consilia iurisque responsa ac quaestiones, V enetiis, 1591, fols. 139r a-146r h. 5 Cf. C'onsilia, quaestiones et tractatus Panormitani. In hoc volumine continentur Consiliorum Libri duo. (Tractatus de consilio Basilensis), et Questiones clarissimi Decretorum Doctoris Nicolai de Tudescbis, Siculi, Abbatis Monacensis, Arcbiepiscopi Panormitani, et ecclesiae Romanae Cardinalis reverendissimi: cum Summariis ac Indice: ea fide atque vigilantía excusa, ut nihil bactenus evulgatorum desideretur, 1537; mancano i fols. 126r ah-137v ah; frontespizio e indice abrasi con riferimento all'intestazione Tractatus de consilio Basilensis e alla voce Concilium; il testo prosegue con la quaestío prima, Episcopus et quidam, fols. 138r ah-143r a. 6 E' il testo della dichiarazione agli elettori di Francoforte, per la quale cf. Aufzeichnungen seiner im Juni 1442 in Frankfurt gehaltenen Rede »Quc.)niarn ventas verhorum» in Deutsche Reichstag,
|